اسم های دخترانه در اشعار حافظ
پیش از این هم بارها اشاره کرده ایم که نام های ایرانی بخشی از فرهنگ ایران زمین است. بسیاری از این اسم های اصیل در کتب قدیمی، اشعار و متون باستانی سرزمین ما هستند که اصالت آن اسامی را نشان می دهد. در مطالب قبلی وبسایت، اسم های شاهنامه ای (نامهایی ایرانی که در کناب شاهنامه فردوسی آمده اند) را گفتیم و حال نیک دیدیم که به پیش حافظ برویم و اسامی دخترانه موجود در دیوان حافظ و اشعار خواجه شمسُ‌الدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی را در یک لیست برای عزیزان پارسی زبان گردآوری کنیم.
نام های دختر در غزلیات حافظ
بسیاری از اسم های دخترانه در دیوان حافظ، اسامی برگرفته از طبیعت هستند. چرا که ابیات حافظ مملو از تشبیه و تمثیل است و همین بخشی از زیبایی کلام اوست. واژگانی که از طبیعت گرفته شده اند و مفاهیم را برای شنونده ملموس تر و اشعار را لطیف تر می کند.
نوشین
خدا را چون دلِ ریشم قراری بست با زلفت / بفرما لعلِ نوشین را که زودش باقرار آرد
در جای دیگر می فرماید:
یاد باد آن صحبتِ شب‌ها که با نوشین لبان / بحثِ سِرِّ عشق و ذکرِ حلقهٔ عُشّاق بود
شیدا
شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو / ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست
بررسی کامل اسم شیدا.
نرگس
مست از می و میخواران از نرگس مستش مست / در نعل سمند او شکل مه نو پیدا
شقایق
چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد / این تطاول که کشید از غم هجران بلبل
و در جای دیگر داریم:
ما آن شقایقیم که با داغ زاده ایم / پیر مغان ز توبه ما گر ملول شد
ارغوان
ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد / چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد
اسم های سمن، نرگس و شقایق نیز در این بیت هستند.
بده ساقی شراب ارغوانی / به یاد نرگس جادوی فرخ
نسرین
چو نسرین صد گل آرد بار و چون بلبل هزار آرد / خدا را چون دل ریشم قراری بست با زلفت
و در جای دیگر حافظ می فرماید:
شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد / دفتر نسرین و گل را زینت اوراق بود
نسترن
عجب که بوی گلی هست و رنگ نسترنی / به صبر کوش تو ای دل که حق رها نکند
لاله
رویت همه ساله لاله گون باد / اندر سر ما خیال عشقت
رها
به خدا رها کنم جان که ز جان خبر ندارم / به عیادتم قدم نه که ز بی خودی شوم به
شبنم
هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است / دردا که این معما شرح و بیان ندارد
چون قطره های شبنم بر برگ گل چکیده / لفظی فصیح شیرین قدی بلند چابک
آفاق
سلامت همه آفاق در سلامت توست / به هیچ عارضه شخص تو دردمند مباد
در بیت زیر “شهره” هم هست:
پیش از اینت بیش از این اندیشه عشاق بود / مهرورزی تو با ما شهره آفاق بود
شهره
شهره شهر مشو تا ننهم سر در کوه / شور شیرین منما تا نکنی فرهادم
نازنین
هر آن کو خاطر مجموع و یار نازنین دارد / سعادت همدم او گشت و دولتْ همنشین دارد
ساحل
ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس / بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس
که شامل اسم های صبا و نفس هم هست.
نفس
چو باد عزم سر کوی یار خواهم کرد / نفس به بوی خوشش مشکبار خواهم کرد
صبا
مژده ای دل که دگر باد صبا بازآمد / هدهد خوش خبر از طرْف سبا بازآم
که شامل اسم مژده و سبا هم هست.
به بوی نافه ای کآخر صبا زان طره بگشاید / ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل ها
و در جای دیگر می فرماید:
صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را / که سر به کوه و بیابان تو داده ای ما را
که شامل اسم های غزال و رعنا نیز هست.
مژده
رونق عهد شباب است دگر بستان را / می رسد مژده گل بلبل خوش الحان را
و در جای دیگر می فرماید:
بعد از این دست من و دامن سرو و لب جوی / خاصه اکنون که صبا مژده فروردین داد
غزل
آن که در طرز غزل نکته به حافظ آموخت / یار شیرین سخن نادره گفتار من است
مطربا مجلس انس است غزل خوان و سرود / چند گویی که چنین رفت و چنان خواهد شد
بررسی کامل اسم غزل را نیز ببینید.
ثریا
غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ / که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را
غزاله
آن شاه تندحمله که خورشید شیرگیر / پیشش به روز معرکه کمتر غزاله بود
سبا
ای هدهد صبا به سبا می فرستمت / بنگر که از کجا به کجا می فرستمت
بررسی کامل اسم سبا و صبا را ببینید.
کیمیا
کیمیا در سه بیت از غزلیات مختلف حافظ:
آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند / آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند
از کیمیای مهر تو زر گشت روی من / آری به یمن لطف شما خاک زر شود
بیاموزمت کیمیای سعادت / ز همصحبت بد جدایی جدایی
بررسی کامل اسم کیمیا را نیز ببینید.
اندیشه
گل در اندیشه که چون عشوه کند در کارش / دلربایی همه آن نیست که عاشق بکشند
یلدا
صحبت حکام ظلمت شب یلداست / نور ز خورشید جوی بو که برآید
یلدا فقط یکبار در اشعار حافظ آمده است! بررسی کامل: اسم یلدا.
شیرین
در جام جهان چو تلخ و شیرین به هم است / این از لب یار خواه و آن از لب جام
و در شعری که اشاره به داستان شیرین و فرهاد دارد:
این حکایت ها که از فرهاد و شیرین کرده اند / هیچ مژگان دراز و عشوه جادو نکرد
لیلی
در ره منزل لیلی که خطرهاست در آن / شرط اول قدم آن است که مجنون باشی
سلمی (سلما)
قاصد منزل سلمی که سلامت بادش / چه شود گر به سلامی دل ما شاد کند
منزل سلمی که بادش هر دم از ما صد سلام / پرصدای ساربانان بینی و بانگ جرس
گلچهر
ز روی دختر گلچهر رز نقاب انداز / مهل که روز وفاتم به خاک بسپارند
و در جای دیگر می فرماید:
اورنگ کو گلچهر کو نقش وفا و مهر کو / حالی من اندر عاشقی داو تمامی می زنم
دنیا
در رباعیات:
نی دولت دنیا به ستم می ارزد / نی لذت مستی اش الم می ارزد
و در غزلیات:
چو حافظ در قناعت کوش و از دنیای دون بگذر / که یک جو منت دونان دو صد من زر نمی ارزد
غم دنیای دنی چند خوری باده بخور / حیف باشد دل دانا که مشوش باشد
بررسی کامل:
دریا
اشک حافظ خرد و صبر به دریا انداخت / چه کند سوز غم عشق نیارست نهفت
و در جای دیگر حافظ می فرماید:
دیده دریا کنم و صبر به صحرا فکنم / وندر این کار دل خویش به دریا فکنم
هستی
هنگام تنگ دستی در عیش کوش و مستی / کاین کیمیای هستی قارون کند گدا را
بنیاد هستی تو چو زیر و زبر شود / در دل مدار هیچ که زیر و زبر شوی
گیتی
آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروت با دشمنان مدارا
کی شدی روشن به گیتی راز پنهانم چو شمع / در میان آب و آتش همچنان سرگرم توست
پروین
از مه روی تو و اشک چو پروین من است / تا مرا عشق تو تعلیم سخن گفتن کرد
خرمن مه به جوی خوشه پروین به دو جو / آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت
سیمین
ببرد از من قرار و طاقت و هوش / بت سنگین دل سیمین بناگوش
دستم اندر دامن ساقی سیمین ساق بود / در شب قدر ار صبوحی کرده ام عیبم مکن
مینا
جرعه جام بر این تخت روان افشانم / غلغل چنگ در این گنبد مینا فکنم
آن که پرنقش زد این دایره مینایی / کس ندانست که در گردش پرگار چه کر
و در قطعات:
همیشه باد جهانش به کام وز سر صدق / کمر به بندگی اش بسته چرخ مینایی
بررسی کامل: اسم مینا.
جانان
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم / جرس فریاد می دارد که بربندید محمل ها
و در جای دیگر حافظ می فرماید:
ور میان جان و جانان ماجرایی رفت رفت / از سخن چینان ملالت ها پدید آمد ولی
و هم چنین می فرماید:
قبول کرد به جان هر سخن که جانان گفت / که گفت حافظ از اندیشه تو آمد باز
بررسی کامل: اسم جانان را نیز ببینید.
رخشان
سر مکش حافظ ز آه نیمْ شب / تا چو صبحت آینه رخشان کنند
یا رب آن کوکب رخشان به یمن بازرسان / برو ای طایر میمون همایون آثار
فروغ
فروغ ماه می دیدم ز بام قصر او روشن / که رو از شرم آن خورشید در دیوار می آورد
حافظ از شوق رخ مهر فروغ تو بسوخت / کامگارا نظری کن سوی ناکامی چند
توجه شود که ابیات نوشته شده، نمونه هایی انتخابی از اشعار حافظ هستند. برای مثال برای اسم فروغ بیش از دو بار در اشعار حافظ آمده و ما دو بیت را به عنوان نمونه اینجا قرار دادیم.
No comments:
Post a Comment